Đời sống tu sĩ,
hay đời sống thánh hiến khởi đi từ việc rút lui khỏi những biến động của cuộc sống
bên ngoài để lắng nghe lời mời gọi của Thiên Chúa. Theo từng linh đạo cụ thể,
người tu sĩ đáp lại tiếng Chúa qua những hành trình nên thánh đặc biệt khác nhau.
Thời các tông đồ, các Ngài đã từ bỏ mọi sự mà theo Chúa để được ở với Chúa, lắng
nghe tiếng Chúa và được Chúa sai đi. Những cộng đoàn tiên khởi đã được các Ngài
thiết lập và phát triển để loan báo Tin Mừng cứu độ. Trải qua thời bách hại,
các thánh tử đạo đã nêu cao con đường thập giá khi rập khuôn với mầu nhiệm Vượt
Qua bởi chính những passio[1]
của các vị. Trong thời Kitô giáo được công nhận, các thánh nhân lại lui vào nơi
hoang vắng để tìm về ý nghĩa thật sự của đời sống Kitô hữu, để nên giống Chúa
trong mọi sự. Khi các đan viện không còn vị trí thì các anh em theo linh đạo
‘hành khất’ đã xuất hiện để bắt đầu đời sống chiêm niệm và hoạt động. Ngày nay,
các tu sĩ hoạt động đã không còn xa lạ, họ đã hiện diện và được mời gọi vào đời
để làm chứng giữa đời, đem Tin Mừng Phục Sinh đến cho tất cả mọi người như thời
sơ khai. Trong mọi hành trình đó, “đời sống thánh hiến thể hiện theo một danh
nghĩa đặc biệt việc tuyên xưng Chúa Ba Ngôi (confession Trinitatis).”[2] Cũng thế, trải qua đôi dòng lịch sử của đời sống Kitô
hữu, cách riêng đời sống thánh hiến, bóng dáng của Mẹ Maria xuất hiện và che phủ
đậm nét trên mọi hành trình. Đức Mẹ đã đồng hành với Chúa Giêsu trong hành
trình dương thế từ lúc Người nhập thể, trãi qua cuộc Thương Khó và Phục Sinh. Mẹ
cũng hiện diện cộng đoàn tiên khởi, đặc biệt trong ngày lễ Ngũ Tuần để cùng cầu
nguyện và lãnh nhận Chúa Thánh Thần. Mẹ lại còn hiện diện luôn mãi trong đời sống
của các tu sĩ theo từng bước thăng trầm khác nhau. Vậy trong việc sống mối tương quan với Thiên Chúa Ba Ngôi của các tu sĩ, Đức Mẹ đã đồng hành trong đời sống
thánh hiến trong vai trò là người mẹ, là người ‘đồng công’, và là mẫu gương tuyệt
vời như thế nào?
1. Thiên
Chúa Ba Ngôi
Tông huấn Đời Sống
Thánh Hiến của Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô đã xác định ơn gọi đời sống thánh hiến
bắt nguồn từ Chúa Cha thông qua Chúa Giêsu Kitô (Ga 15, 16). Ngài đã muốn những
người được tuyển chọn “đáp trả bằng việc
hiến mình trọn vẹn và tuyệt đối”. Quả thật, mỗi người tu sĩ đã tự nguyện phụ
thuộc vào trong một linh đạo, một cộng đoàn nào đó cũng bởi vì thấu cảm được
tình yêu nhưng không của Thiên Chúa đã dành cho họ. Đời sống thánh hiến như ‘hy lễ toàn thiêu’ dâng lên Thiên Chúa là
cách thức xứng hợp nhất để diễn tả về sự hiến dâng trọn vẹn[3].
Do đó, người tu sĩ không chỉ đáp lại lời mời gọi của Chúa Cha nhưng còn bước
theo dấu chân của Đức Kitô. Điều đó đòi buộc, người tu sĩ từ bỏ mọi sự (Mt
19,27) và đồng hành với Chúa Con trên mọi nẻo đường, là “của đầu mùa dâng lên Thiên Chúa và Con Chiên” (Kh 14, 4). Khi tuyên
khấn, họ ước mong được đồng hình đồng dạng
với Chúa Giêsu Kitô để mang trong mình những tâm tình và có lối sống như
Người[4].
Hơn nữa, đời tận hiến gắn liền với sự soi sáng của Chúa Thánh Thần. Chính Ngài
là Đấng thúc đẩy người tu sĩ lựa chọn qua việc gợi lên ước nguyện đáp trả trọn
vẹn. Khi đã lựa chọn, Ngài luôn theo sát để nâng đỡ, đào tạo và củng cố người
tu sĩ trung thành với lựa chọn của mình.[5]
Ba ngôi Thiên Chúa
đã ban cho đời sống tận hiến một ân huệ đặc biệt là các lời khuyên Phúc Âm. Quả
thật, “đời thánh hiến loan báo những gì Chúa Cha, nhờ Chúa Con, trong Thánh Thần
đã thực hiện do tình yêu, do lòng nhân lành, do vẻ đẹp của Người.” Chính đời tu trì là dấu chứng hữu hiệu nhất về những
giá trị thật sự của Tin Mừng vượt trên của cải, quyền lực và dục vọng của trần
gian. Bởi vì, đời sống khó nghèo cho thấy Nước Chúa mới chính là kho tàng thật
sự, là diễn tả việc Ba Ngôi Vị Thần Linh
trao ban trọn vẹn cho nhau. Trong sự vâng phục, người tu sĩ không những
không mất đi tự do mà còn được giải phóng khỏi sự phụ thuộc như con cái thuộc về
cha mẹ trong tinh thần trách nhiệm. Nó phản ánh ra lịch sử mối hòa hợp tình yêu của Ba Ngôi Thiên Chúa. Cũng thế, lời
khấn khiết tịnh chứng tỏ một con tim dâng hiến trọn vẹn, là phản ánh tình yêu vô biên đang nối kết Ba
Ngôi Vị Thần Linh trong chiều sâu nhiệm mầu của đời sống Ba Ngôi. Tựu trung, những lời khuyên Phúc Âm tuyên xưng và biểu lộ Ba Ngôi trong đời sống
tu sĩ.[6]
Mỗi cộng đoàn dòng
tu được xây dựng dựa trên linh đạo tiên khởi mà Đấng sáng lập đã được linh hứng
trong ân sủng của Chúa Thánh Thần. Mỗi đặc sủng của cộng đoàn hay còn gọi là
đoàn sủng luôn hướng về: (1) Chúa Cha như người con thảo muốn tìm kiếm thánh ý
của cha mẹ; (2) Chúa Con – để hiệp thông trong tình anh chị em; (3) Chúa Thánh
Thần – lãnh nhận sự hướng dẫn và nâng đỡ.[7]
Quả thế, đời sống cộng đồng là phản ánh sống động và sâu sắc mầu nhiệm hiệp
thông trong tình huynh đệ của Giáo hội khi "đoàn dân được kết hiệp nhờ sự hiệp nhất giữa
Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần".[8] Để điều
đó nên trọn vẹn, Thiên Chúa Cha là “Đấng
đào tạo siêu việt” đã không ngừng tặng ban Chúa Kitô và Chúa Thánh Thần cho
các tu sĩ qua trung gian những nhà huấn luyện. Họ đã là những người trẻ, cả nam
lẫn nữ, sẵn sàng tham gia vào công việc của Chúa Cha khi phát huy tâm tình Người
Con trong chính thâm tâm sẳn sàng tận hiến. [9] Hơn nữa,
sự tận hiến không chỉ dừng lại ở việc tuyên khấn mà còn đạt đến sự trọn đầy hơn
khi sẵn sàng được ‘sai đi’ với các sứ mạng khác nhau. Điều này đòi hỏi việc sống
các lời khuyên Tin Mừng một cách trọn vẹn để “cho chính Đức Kitô hiện diện bằng chứng tá bản thân” dù sống đời
đan tu hay hoạt động tông đồ. Chính khi tu sĩ thi hành sứ mạng đặc thù của cộng
đoàn thì cũng chính là lúc giá trị tông đồ của đời tận hiến được nên trọn vẹn
hơn.[10]
2. Vai
trò của Mẹ Maria
a. Mẹ Thiên Chúa [11] – Mẹ các tu sĩ
Mẹ Maria đã đồng
hành với Chúa Giêsu trên nhiều biến cố quan trọng của cuộc đời. Đặc biệt, Mẹ đã
hiện diện dưới chân Thánh Giá khi con của Mẹ trao thần khí. Cũng chính lúc đó,
Đức Maria đã được trao cho một tình mẹ đặc biệt, đó là mẹ của nhân loại, cách
riêng là mẹ những người thánh hiến đời mình cho Chúa. Quả thật, Mẹ là VIRGO PARENS, Người trinh nữ sinh con,
nghĩa là Đấng “nhờ đức tin và sự vâng phục đã sinh Người Con của Chúa Cha vào
trong trần thế, mà không có sự cộng tác của nam nhân, nhưng được Chúa Thánh Thần
bảo bọc”[12].
Vì thế, Mẹ không
những là hiền mẫu của Con Thiên Chúa mà cũng là mẹ của nhân loại. Mẹ đã chăm
sóc để con cái mẹ sống xứng đáng làm con cái của Chúa Cha và là đền thờ của
Chúa Thánh Thần[13],
đặc biệt là những người con sống đời thánh hiến qua những lời cầu bầu của mẹ. Mẹ
Thiên Chúa (Mẹ Của Ngôi Lời) cũng trợ giúp tu sĩ kết hợp mật thiết với Ba Ngôi
như chính mẹ nhờ vào đức tin sắt đá, đức cậy vững vàng và đức ái nồng nhiệt để
cùng hợp đoàn trên thiên quốc.[14]
Mẹ hướng dẫn con cái lắng nghe thánh ý của Thiên Chúa, suy đi nghĩ lại trong
lòng, rồi can đảm đáp lại tiếng Chúa mời gọi để hiến thân trọn vẹn. Không những
thế, Mẹ còn bảo vệ con cái luôn sống trong ân nghĩa của Ba Ngôi khi kiên vưỡng
bước theo Chúa Giêsu Kitô đến giây phút cuối cuộc đời. Là Hiền Mẫu Rất Thánh, Mẹ
luôn lắng nghe lời cầu nguyện của con cái và ra sức chuyển cầu để những người
thánh hiến luôn sống trong cảm giác bình an thư thái dù có phải đối mặt với
muôn vàn thử thách gian truân. Hơn nữa, Mẹ đã đảm bảo ơn cứu độ cho con cái khi
đã thực hiện mầu nhiệm cứu độ đã được Ba Ngôi Thiên Chúa tiền định và thực hiện
trong mầu nhiệm Nhập Thể trong vai trò Mẹ Đấng Cứu Thế. Đây là việc thực hiện
tuyệt vời nhất lời hứa của Thiên Chúa ban cho loài người sau khi tổ tông loài
người sa ngã[15].
Đức Maria không những là gương mẫu cho toàn thể Hội
Thánh trong sự thực hành việc thờ phượng Thiên Chúa, nhưng Mẹ còn là thầy dạy đời
sống tinh thần cho từng người Kitô hữu[16] Trong đời sống tận hiến, Mẹ là người môn đệ đầu tiên
chấp nhận hiến mình phục vụ chương trình của Thiên Chúa qua tiếng Fiat, một sự
dâng hiến trọn vẹn bản thân. Mẹ xứng đáng là VIRGO OFFERENS, Người trinh nữ hiến
dâng[17]. Mẹ là mẫu
gương trong việc đáp lại tiếng Chúa Cha mời gọi để thực hiện mầu nhiệm Nhập Thể.
Vì Mẹ cũng chính là “VIRGO AUDIENS, Người
Trinh Nữ lắng nghe, đón nhận lời Chúa trong đức tin”.[18] Mặc dù luôn ý
thức Thiên Chúa nắm phần chủ động, Mẹ cũng đã ưng thuận để Ngôi Lời xuống thế.
Từ đó, Mẹ trở thành“mẫu mực cho việc con người thụ tạo đón tiếp ân sủng của
Thiên Chúa”. Trong tương
quan sống động với Chúa Ba Ngôi, Mẹ cho các tu sĩ nam nữ thấy được một mẫu
gương “cho việc tận hiến cho Chúa Cha, kết
hợp với Chúa Con và ngoan ngoãn nghe theo Chúa Thánh Thần”.[19] Chính Mẹ luôn thể hiện một mẫu gương trong việc đi theo Chúa và mẫu gương
trong việc thông dự vào mầu nhiệm Vượt Qua. Mẹ đã bước theo Thiên Chúa, cách đặc
biệt là trong cuộc đời Chúa Giêsu khi còn ở thế trần. Mẹ đã cùng trải nghiệm cuộc
Thương Khó, sầu bi khi ẵm bồng thân mình Chúa Con trong tay, hoan hỉ đón mừng tin
vui Phục Sinh, và đầy tràn sức mạnh lãnh nhận Thánh Thần.
Trong đời sống tận hiến,
Đức Mẹ là mẫu gương của đời sống khiết tịnh với đặc ân Đồng Trinh Trọn Đời. Mẹ
đã giúp soi dẫn các tu sĩ bước đi khiết trinh trong chiều kích hôn ước của đời
tận hiến, mặc dù không thể phủ nhận nét riêng dành cho nữ tu sĩ. Chính Đức Mẹ
là mẫu gương đặc biệt cho thái độ sống của một người hiền thê. Nếu Giáo hội nhờ
Mẹ mà đời sống thần linh được triển nở thì đời tận hiến cũng sinh hoa kết trái
do một mối tình khiết trinh và trọn vẹn với Đức Lang Quân[20].
Điều đó nên trọng vẹn cũng bởi vì Đức Maria là VIRGO ORANS, người trinh nữ cầu nguyện[21]. Mẹ đã luôn biết lắng nghe ý Chúa như một vị hiền thê
sẵn sàng đón nhận ước muốn của vị hôn phu. Đây cũng là diễn tả sống động mà đời
sống tận hiến cần có để diễn tả tình yêu hòa hợp như Ba Ngôi Thiên Chúa.
Trong đời sống thường
nhật, Mẹ đã trở nên mẫu gương tuyệt vời trong đức nghèo khó. Mẹ chấp nhận tùy
thuộc vào Thiên Chúa, để Ngài làm chủ cả hiện tại, tương lai đời mình. Đón nhận
tiếng xin vâng trong vô định, hay rong ruổi tìm con lạc mất, mà không một lời
than vãn. Mẹ trải qua những nỗi đau như một con người, chấp nhận sinh con trong
hang đá, làm vợ của một bác thợ mộc, lặn lội theo Chúa Giêsu mà không có một
nơi để gối đầu. Mẹ đã dâng cả cuộc đời và hơn nữa chấp nhận để kế hoạch của
Thiên Chúa Ba Ngôi lên hàng đầu. Mẹ dạy cho con cái làm những người nghèo ở thế
gian để chiếm được gia sản trên Thiên Quốc.
Một
vài phản tỉnh thay lời kết
Đức Maria quả là mẫu gương và người phù hộ của đời tận
hiến,[22] cách riêng trong tương quan với Ba Ngôi Thiên Chúa. Mẹ
đã hướng dẫn tu sĩ nhận ra nguồn gốc đời tận hiến phát xuất từ Thiên Chúa để
đáp trả lại lời mời gọi thánh thiêng. Từ đó, Mẹ đồng hành để họ sống trọn vẹn
theo ba lời khuyên Phúc Âm đã tuyên khấn để kết hợp mật thiết trong tình yêu Ba
Ngôi. Điều này đòi hỏi một đời sống cộng đoàn mẫu mực qua sự huấn luyện đầy đủ
và nhất là đón nhận các sứ mạng được giao. Trong đó, Đức Maria là người Mẹ, là
thầy dạy và là mô phạm mẫu mực nhất cho mối tương quan giữa đời tận hiến với
Thiên Chúa.
Dẫu biết vai trò của Đức
Mẹ rất to lớn, quan trọng và dường như có phần hạ thấp khi cố gắng tra cứu về
những điều đó, nhưng trung tâm đời sống tận hiến vẫn là Thiên Chúa Ba Ngôi mà đỉnh
cao chính là cuộc đời trần thế của Chúa Giêsu qua mầu nhiệm Nhập Thể và Vượt
Qua. Hiểu được như thế, các tu sĩ cần luôn tâm niệm qua Mẹ đến với Chúa để
không làm suy giảm vai trò của Đức Mẹ mà còn xác định chính xác vị trí của
Thiên Chúa trong đời tận hiến.
Thư
Mục
1.
Enrico
Mazza, La celebrazione eucaristica.
Genesi del rito e sviluppp dell’enterpretazione, (EDB, Blologna 2003),
Vincent Nguyễn Xuân Tuấn dịch, bản việt ngữ: Cử Hành Thánh Thể. Nguồn Gốc Nghi Thức và Sự Phát Triển Trong Cách Giải
Thích, Tập 1 (NXB Tôn Giáo, 2016).
2. Giuse Phan Tấn Thành, op., Magnificat, (Học Viện Đa Minh, 2010).
3. Judith A. Bauer, Sổ
tay Những Điều Cần Biết Về Đức Maria, Trans. Matthias M. Ngọc Đính, CMC.
(2004).
4. Karl Rahner, Maria,
kẻ đã tin, (NXB Tôn Giáo, 2004)
5. Lumen Gentium. Bản việt ngữ: Phân Khoa Thần Học – Giáo
Hoàng Học Viện Thánh Piô X, Thánh Công Đồng
Chung Vaticanô II, (Đà Lạt, 1972).
6. Marialis
Cultus. Bản dịch của Lm.
Aug. Nguyễn Văn Trinh.
7. Redemptoris
Mater.
8. Thánh Anphong, Vinh
Quang Đức Maria, (Tp.HCM : NXB Tôn Giáo, 2006)
9. Ủy Ban Giáo Lý Đức Tin – Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, Sách Giáo Lý của Hội Thánh Công Giáo, (Hà
Nội : NXB Tôn Giáo, 2009).
10.
Vita Consecrata - Tông Huấn Đời Sống Thánh Hiến, Lm. Phan Tấn Thành dịch, (Hà Nội: NXB Tôn Giáo,
2015).
Internet
1.
Libreria
Editrice Vaticana, VITA CONSECRATA, http://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/en/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_exh_25031996_vita-consecrata.html
, 22/03/2018
2. Pr. Lê Hoàng Nam, SJ., Mẹ Maria – Mẫu gương đời dâng hiến, https://dongten.net/2015/01/05/me-maria-mau-guong-doi-dang-hien/,
22/03/2018.
3. Đá Nhỏ - Thanh Tuyển FMI, Mẹ Maria, mẫu gương Đời Sống
Thánh Hiến, http://conducmevonhiem.org/archives/12031
, 22/03/2018.
4.
Lm.
Giuse Nguyễn Văn Toanh, Mẹ Maria và người sống cuộc đời dâng hiến,
http://gpbuichu.org/news/Me-Maria/Me-Maria-va-nguoi-song-doi-dang-hien-3339.html , 22/03/2018.
[1] Cuộc Tử Đạo của Thánh Pôlicarpô 15, 2 (Atti e
passinoni dei martiri, 24). Enrico Mazza, La celebrazione eucaristica. Genesi del rito
e sviluppp dell’enterpretazione, (EDB, Blologna 2003). Vincent Nguyễn Xuân
Tuấn dịch bản việt ngữ: Cử Hành Thánh Thể.
Nguồn Gốc Nghi Thức và Sự Phát Triển Trong Cách Giải Thích, Tập 1 (NXB Tôn
Giáo, 2016), 257.
[2] Vita Consecrata - Tông Huấn Đời Sống Thánh Hiến, Lm. Phan Tấn Thành dịch, (Hà Nội: NXB Tôn Giáo, 2015),
16.
[3] Ibid, 17.
[4] Ibid, 18.
[5] Ibid, 19.
[6] Ibid, 20-21.
[7] Ibid, 36.
[8] Ibid, 41.
[9] Ibid, 66.
[10] Ibid, 72.
[11] Lumen Gentium, 52-69.
[12] Marialis Cultus, 19
[13] Lumen Gentium 69.
[14] GLHTCG, 1024.
[15] Redemptoris Master, 11.
[16] Marialis Cultus, 21.
[17] Ibid, 20.
[18] Ibid, 19
[19] Vita Consecrata, 28.
[20] Ibid, 34.
[21] Marialis Cultus, 18.
[22] Giuse Phan Tấn Thành, op., Magnificat, (Học Viện Đa Minh, 2010). 289.
